Noxostin  Negāreš29 juin 2002

Pasin virāyeš 18 janvier 2004

Pārsi bā zabān-negāre ye Lātin : Pārsi-negāri.
(Transliteration with Latin characters : Pārsi-negāri).

Victor Hugo 200 sāle shod !

Pish-goftār

 Āya Victor Hugo rā mišnāsid ? Be joz "Bi-navāyān" ciz i az u xwānde id ?

U xod in cenin gozašte aš rā bāz miškāfad :

 "Barhehā ye pay-dar-pay i ke āgāhi ye man, bā piš-ravi be su ye Nur, paymude ast rā cenin mitavān bar šmord : 1818, šāh-grā ; 1824, šāh-grā ye "liberal" ; 1827, "liberal" ; 1828, liberal sosiālist ; 1830, liberal, sosiālist va demokrāt ; 1849, liberal, sosiālist, demokrāt va jomhuri-xwāh."

 Mitavān in parde rā bā brun-rāni (tab'id) u az Frānse (1850) pay greft. U 'Napoléon e sevom' rā "Napoleonak" (Napoléon le Petit) nāmid, va bā xod va mardom paymān bast ke tā bar-pāi ye do-bāre ye Jomhuri be Frānse bāz na gardad. Cenin bud ke dar 1870, pas az 20 sāl duri az zādgāh, ham-cun namād e Jomhuri sar-boland be kešvar bāz gašt. U spās e bikarān e mardom rā dar 80 sālegi (hangām i ke xiābān e xāne aš rā be nām e u kardand), be cašm e xod did ; cerā ke dar ān ruz biš az 500000 ensān az zir e panjare ye xāne aš gozar karde tā be u drud be frestānd. (In xiābān ham-aknun niz, dar barzan e 16 Pāris, be nām e u'st, xāne ye noxostin e u dar Pāris, "Place des Vosges", ham-aknun muze ast.)

 

Dar in jā be bargardān e cakāme i delnšin az u (virāyeš e Frānsavi) basande mikonim, šāyad dar āyande bištar pirāmun e in bozorg-mard, va andišehā va cālešhā ye gune-e-gun aš (con nabard i jānāne barā ye bar-andāxtan e "pād-afrāh e koštan" (e'dām) be negāreš dar āvardim.

 

Noxostin vazir e dād-gostari ye Mitterand dar sāl e 1981, "Robert Badinter", cand i piš migoft ke dar hangāme ye nabard, barā ye gozarāndan e in qānun (az-miān-bar-dāri ye e'dām), gofte ye Victor Hugo, "bar-andāxtan e yeksare va bi-cun-o-cerā", dar guš aš payvaste zang mizad. Il hamān paykār e Hugo bud ke, pas az 100 sāl, be bār minšast !

 

Bāšad ke pāre i az niruhā ye siāsi ye "bitāb", bištar brun-marzi, be storgi va sahmgini e nabard bā bahre-kšān, ke pošt be tārix e cand-hazār-sāle dārand, āgāhtar gardand !

In cakāme az yek barnāme ye "Rādio ye farhangi ye Frānse" (France culture) bāz-nevisi šode ast (ne midānam dar kojā be cāp raside ast) :

Pišdāvrihā az pāy na minešinand
Dāneš e druqin az pāy na minešinad
Āqā-bālāsarhā e druqin az pāy na minešinand
Dārāi ye be-cang-āmade az gandāb az pāy na minešinad
Xoši ye tan i cand az pāy na minešinad
Angalgrāi az pāy na minešinad
Bixradi az pāy na minešinad
Tārik-xānehā az pāy na minešinand
Istāi o dar-jā-zani niz az pāy na minešinand
Saxt-jānihā az pāy na minešinand 
Palidihā  az pāy na minešinand
Do-deli az pāy na minešinad
Niš e zabānhā az pāy na minešinand
Tabāhi az pāy na minešinad
Zar-o-sim az pāy na minešinand
Bikoneši az pāy na minešinad
Basande kardan be ān ce hast az pāy na minešinad
Āžanghā ye dir-pā az pāy na minešinand
Bot-prastihā az pāy na minešinand
Be-pas-rah-rowān az pāy na minešinand
Gozašte az pāy na minešinad
Āyande niz, tā be andāze i, az pāy na minešinad
 
škufāi xod škāf ast
Va zāyeš yek talāš
Hamegi ye in istādegihā va saxt-jānihā
Dar payvand i tang-ā-tang
Cunān grān-sang i storg and
 
In sad bāyad vā nehad
Dur gardad o fru rizad
Be piš rānde šavad
Dar qaltad
Be davidan oftad
Va be frā-xwān e āmāj pāsox guyad
Noxostin talangor az su ye now-andiše-varzān (génies, navābeq)
Araq bar pišāni, frud xwāhand āmad
Barā ye be-rāh-andāzi ye jonbeš i in cenin 
Fšār i sahmgin o storg mibāyad
 
Zamin pāygāh ast o dar ān
Mardomān con murcegān dar juš-o-xruš
Farhixtegi (civilisation) sāmān-dehi'st
Sāmān i žarf ke be cāleš kšide mišavad
Va āšofte migardad,
Az su ye in vāžegān e sāxtegi :
Xodā-sālāri, xāndān-sālāri, dād e Xodāi (Xodā-dādi)
Nāmhā i ke nistand magar cehrehā ye xod e nā-be-sāmāni.
 
Dar farhixtegi, be-bār-nešini ye andiše rā Ārmān  nām nehāde and
Va zāymān rā now-yābi
 
Farhixtegi, in gostarde-pahne ye kār
In āzmāyešgāh e žarf e hame gune payvand e mardomān
Xod cunān az-now-āfarineš ast
Jā i ke huš-o-xrad
Didani nazd e cakāme-srāyān va xrad-dustān
Dar jonb-o-juš ast
Va dar takāpu o paykār 
Andiše dast-māye ast

Enqelāb pāyān e kār nist
Bāyad ān rā paxš kard
Pāšānid
Ravān sāxt
Riz-riz nemud
Candin barābar kard
Sabok-bāl va delpazir gardānd
Tā mitavān ān rā faryād kard
Bāyasti ān rā
Az marzhā gozarānd
Hangām e ān raside ast ke ān rā
Bar frāz e hame ye sarhā dar qaltānid
Be kuce-pas-kucehā va pastuhā rah-nemun šod
Jā-be-jā šodan e ragbār gāh kār-sāz mioftad
Āxšighā (éléments) az in bāyastegihā saršār and
Hamānad e bozorgān
Az in ruy ast ke ānān bozorg and.
         Victor Hugo (1802-1885)